بیماری عروقی در نیمی از موارد زوال عقل نقش دارد. اما تغییر سبک زندگی می‌تواند از این بیماری مغزی جلوگیری کند یا روند پیشرفت آن را کاهش دهد.
بیماری آلزایمر، رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین شکل زوال عقل، با ازدست‌دادن حافظه، مشکلات حل مسئله و تغییرات خلق‌وخو یا شخصیت مشخص می‌شود. اما مطالعات کالبدشکافی نشان می‌دهد که بیش از نیمی از افراد مبتلا به بیماری آلزایمر یک یا چند نوع دیگر از زوال عقل را نیز دارند. اغلب، این سندرمی به نام زوال عقل عروقی است.
دکتر آناند ویسواناتان، متخصص مغز و اعصاب در بخش خدمات سکتهٔ مغزی و اختلالات حافظه در بیمارستان ژنرال ماساچوست وابسته به هاروارد می‌گوید: در 10 سال گذشته، شروع به درک این موضوع کرده‌ایم که زوال عقل را باید به‌عنوان طیفی از اختلالات مغزی در نظر گرفت. او می‌گوید درحالی‌که آلزایمر و زوال عقل عروقی علل زمینه‌ای متفاوتی دارند، از نظر علائم، تظاهرات و درمان همپوشانی زیادی وجود دارد.
مغز پیر تغییر می‌کند
از هر 9 نفرِ 65 ساله و بالاتر، یک نفر مبتلا به بیماری آلزایمر است که حاوی پروتئین‌هایی به نام آمیلوئید و تاو است که ارتباط بین سلول‌های مغز را مختل می‌کند. دکتر ویسواناتان می‌گوید، بااین‌حال، حتی افراد مسن سالم نیز مقادیر کمی پلاک آمیلوئید در مغزشان به‌عنوان بخشی طبیعی از افزایش سن را دارند.
زوال عقل عروقی از آسیب طولانی‌مدت و تجمعی به عروق خونی کوچک در مغز ناشی می‌شود. عروق ممکن است ضخیم شده یا توسط لخته‌های خون مسدود شوند و باعث سکته‌های کوچکی شوند که به بخش‌های خاصی از مغز که برای توانایی‌های مختلف تفکر مهم‌اند آسیب می‌رساند. شیوع دقیق این مشکل مشخص نیست. افزون بر این برخی از افراد شواهدی از بیماری عروق کوچک مغزی (اصطلاح دیگری برای این نوع آسیب) دارند درصورتی‌که هیچ علائم ظاهری‌ای ندارند. بااین‌حال، تصور می‌شود که زوال عقل عروقی باعث ایجاد یا کمک به نیمی از تمام موارد زوال عقل می‌شود.
از آسیب ناشی از التهاب مزمن محافظت کنید
علم ثابت کرده‌است که التهاب مزمن و با درجهٔ پایین می‌تواند به قاتلی خاموش تبدیل شود که در بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان، دیابت نوع 2 و سایر موارد نقش دارد. در ادامه نکات ساده‌ای برای مبارزه با التهاب و سالم ماندن از کارشناسان دانشکدهٔ پزشکی هاروارد آورده شده‌است.
علائم هم‌پوشاننده
ازدست‌دادن حافظهٔ کوتاه‌مدت و سردرگمی از علائم بارز بیماری آلزایمر است. دکتر ویسواناتان می‌گوید در مورد زوال عقل عروقی، تفکر کلاسیک این بوده‌است که افراد مبتلا به این اختلال مشکلات حافظهٔ کمتری دارند؛ درصورتی‌که مشکلات بیشتری در عملکرد اجرایی دارند. عملکرد اجرایی به مهارت‌های ذهنی‌ای اشاره دارد که افراد را قادر می‌سازد تا برنامه‌ریزی کنند، تمرکز کنند و کارهای مختلفی را انجام دهند، این چیزی است که ما را قادر می‌سازد در شهر حرکت کرده، غذا درست کنیم و صورت‌حساب‌ها را بپردازیم. او می‌گوید، اما در واقعیت، تعیین نوع زوال عقلی‌ای که یک فرد تنها بر اساس علائم دارد، دشوار است.
آزمایش برای زوال عقل (یا علائم اولیهٔ مشکل، شناخته‌شده به‌عنوان اختلال شناختی خفیف) اغلب با یک آزمایش غربالگری مختصر، مانند آزمون وضعیت ذهنی کوچک یا ارزیابی شناختی مونترال شروع می‌شود. اگر نتایج حاکی از وجود مشکل باشد، گام‌های بعدی شامل آزمایش‌های عمیق‌تر عصبی روان‌شناختی برای ارزیابی حافظه و مهارت‌های تفکر و شناسایی هرگونه تغییر رفتاری است.
به بیشتر افرادی که علائم مشکلات شناختی دارند، اسکن ام‌آرآی توصیه می‌شود تا تغییرات ساختاری در مغز را بررسی کنند. درحالی‌که این اسکن‌ها آمیلوئید را نشان نمی‌دهند، اما می‌توانند آسیب ناشی از سکته‌های کوچک را نشان دهند که به‌صورت نقاط روشنی به نام ضایعات مادهٔ سفید ظاهر می‌شوند (مادهٔ سفید شامل دسته‌هایی از رشته‌های عصبی است که سلول‌های مغز را به هم متصل می‌کند). تقریباً همهٔ افراد بالای 60 سال دارای این ضایعات هستند که ممکن است در از دست دادن حافظهٔ طبیعی مرتبط با سن نقش داشته باشد. بااین‌حال، افراد مبتلا به فشارخون بالا آسیب بیشتری در مادهٔ سفید دارند.
پیشگیری و درمان
دکتر ویسواناتان می‌گوید: نگه‌داشتن فشارخون در محدودهٔ توصیه‌شدهٔ 120/80 یا کمتر، بیشترین تأثیر را در کاهش این ضایعات مغزی دارد. شاید شنیده باشید که بعد از حدود 70 سالگی، داشتن فشارخون کمی بالاتر ایدهٔ خوبی است، زیرا جریان خون را به مغز بهبود می‌بخشد و به افراد کمک می‌کند هوشیار بمانند. او می‌گوید، اما این ایده دور از اثبات است. بسیاری از متخصصان مغز و اعصاب با همکاران متخصص قلب خود موافق هستند که به افراد توصیه می‌کنند تا زمانی که احساس سبکی سر، سرگیجه یا بی‌ثباتی ندارند فشارخون خود را تاحدامکان پایین نگه دارند.
داروهایی برای رفع علائم بیماری آلزایمر، مانند دونپزیل (Aricept) و گالانتامین (Razadyne) نیز ممکن است به افراد مبتلا به زوال عقل عروقی کمک کنند. کنترل سایر عوامل خطر مانند کلسترول بالا و دیابت نیز مهم است.
دکتر ویسواناتان می‌گوید: به بیمارانم می‌گویم که بدن و مغز حتی در سنین بالا بسیار انعطاف‌پذیر است. او می‌گوید وقتی مردم واقعاً روی تغییرات سبک زندگی که سلامت قلب را بهبود می‌بخشد تمرکز می‌کنند، مانند پیروی از رژیم مدیترانه‌ای، ورزش بیشتر و کاهش وزن، می‌توانند تغییرات مرتبط با زوال شناختی را کاهش دهند. مغز توانایی ایجاد اتصالات سلولی جدید را دارد که حتی ممکن است حافظه و تفکر را در برخی افراد بهبود بخشد.
منبع:
